Иветт Боруп Эндрьюс (Yvette Borup Andrews) нь АНУ-ын Байгалийн түүхийн музейн суурийг тавьсан хүмүүсийн нэг, Төв Азийн археологийн гайхамшгийг дэлхийд таниулахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн гэдгээрээ алдартай. Францад төрсөн, Америк гаралтай тэрбээр өөрийн нөхөр, 20-р зууны агуу аялагч, судлаач Рой Чэпмэн Эндрьюстэй хамт 1918 онд Монголд ирж, түүний алдарт экспедицэд гэрэл зурагчнаар ажиллажээ. 

Хилийн чанадад монголчууд мэдлэг ухаан, амжилт бүтээлээрээ гайхагдах нь манай орны нэр хүнд, эдийн засагт ч тустайн дээр олон боломж бололцооны эхлэл болдог билээ. Дэндүү цөөхөн монголчуудын төлөөлөл болж, хэдэн зуун сая хүний өрсөлдөөний талбарт цойлон гарч ирсэн аавын хөвгүүд, ээжийн охидын нэг бол "Oogii" брэндийн үүсгэн байгуулагч О.Оюунцэцэг юм.

Ингээд Австрали төдийгүй дэлхийн загварын зах зээлийн томоохон тоглогчдын нэг Оогийд төрсөн өдрийн мэнд хүргээд, бахархал төрүүлэм ажил амжилтынх нь түүхийг хараа булаам дэгжин хэв маягийнх нь илэрхийлэл болсон зургуудтай хамт хүргэж байна.

ХБНГУ-ын Готтинген хотоос гаралтай аялагч, гэрэл зурагчин Дирк Фул (Dirk Pfuhl) 1997 онд наадмын үеэр Монголд ирэхдээ олон сонирхолтой зураг даржээ. Онгон зэрлэгээрээ байгаа хангай, говийн байгаль, ид орчин үеийн шинжтэй болж буй Улаанбаатар хотын өнгөлөг дүр төрх, хүмүүсийн сэтгэл хангалуун мишээл гээд таны 90-ээд оны дурсамжийг сэргээх олон гайхалтай зургууд түүний дуранд буусныг хүргэж байна.

Хүмүүс түүхэн цаг хугацаанд болж өнгөрсөн бүхний үнэ цэнийг төдийлөн ухамсарлаж чаддаггүй. Магадгүй тэр нь өөрийн нүдээр үзэж, өөрийн биеэр мэдрээгүй учир нарийн ойлгож, хүлээж авах хэцүү байдгаас болдог байх. Эдгээр он жилүүд хэдийн урсаад өнгөрсөн боловч тэрхүү мөчийг дэлгэцийн араас ч болов нүдээр үзэх боломж байх ажээ. Ингээд та бүхэнд манай орны баялаг түүхийг өгүүлэх сонирхолтой гэрэл зургийн цоморлигийг хүргэж байгааг хүлээн авна уу! 

Францын уран бүтээлч, зохиолч, гэрэл зурагчин Вероник Дюррути (Veronique Durruty) нь балчир наснаасаа эхлэн хэлний багш мэргэжилтэй аав ээжийгээ дагаж Тунис, Марокко зэрэг олон орноор явдаг байсан нь түүнд дэлхийн олон үндэстний соёлд нуугдсан гоо сайхныг олж таних, баримтжуулах хүсэл эрмэлзлийг өдөөж өгчээ. Өдгөөг хүртэл тэрээр өөрийн бүтээлүүдээрээ 30 гаруй ном, үзэсгэлэнг гаргаад байгаа юм. 

Хэний ч анзаараагүй тэр агшин хоромд амьдралын хамгийн нандин тохиол, учрал байдгийг гэрэл зургаас л хардаг болов уу. Чухам тэрхүү агшнуудыг торгон мэдрэмжээр буулгаж чаддаг чадварлаг залуусын нэг бол чөлөөт гэрэл зурагчин А.Баттулга буюу Tulgaa S’kizz юм. Ингээд та бүхэнд зун цагийн намуухан үдэш хотынхоо гудамжаар эргэн тойрны амьдралыг тольдон алхмаар мэдрэмжийг төрүүлэх зургуудыг хүргэж байна.

"New York Times" сонины сэтгүүлч, гэрэл зурагчин Харрисон Форман дорно дахины соёл, амьдралыг дэлхий дахинд таниулах сонирхолдоо хөтлөгдөн 1964 онд БНМАУ-д иржээ. Хабаровск, Эрхүүгээр дамжин манай оронд ирсэн тэрээр тухайн үеийн дүр төрхийг тодоор, өнгөтөөр буулгасан нь өдгөө бидний хувьд маш чухал түүхэн баримт болсон юм.

2021 оноос эргэн харахад бидний хамгийн дурсамжтай үе бол 90-ээд болон 2000-аад оны эхэн үе байх нь гарцаагүй. Тэр үед зөвхөн техник, технологи гэлтгүй урлаг соёлын тэсрэлттэй үе тохиож, "од", "шүтдэг хамтлаг/дуучин" гэх нэршлүүд бий болсон билээ. Тиймээс та бүхэнд Монголын урлаг соёлын ертөнцөд байр сууриа нэгэнт эзэлсэн алдартнуудын залуу насны жавхаалаг төрхийг буулгасан гэрэл зургийн цуглуулгыг хүргэж байна.

Франц гаралтай Америкийн гэрэл зурагчин Фредерик Лагранж (Frédéric Lagrange) Монгол улсад сүүлийн 17 жилийн дотор 13 удаа ирж, манай орны нутаг дэвсгэрийг жилийн бүх улиралд хөндлөн гулд туулж үзэн, хүн ард, уул усны олон гайхалтай дүр төрхийг гэрэл зургийн хальснаа буулгажээ.

Сэтгэлзүйгээр дархлаагаа дэмжих хамгийн үр дүнтэй аргуудын нэг бол үзэсгэлэн төгөлдөр, гоё сайхан зүйлсийг үзэж харж нүдээ баясган, сэтгэлээ сэргээх явдал билээ. Тиймээс хүн бүр өөрийн болоод бусдын эрүүл байдалд юуны түрүүнд чухалчлан хандах ёстой болсон энэ үед хараа булаам, хацар гоо охидоо магтан дуулдаг "Монголын үзэсгэлэнт охид" цувралын шинэ оны анхны дугаарыг тухлан сууж, таалан үзэхийг санал болгож байна. 

Ардчилсан хувьсгал ялсны дараа Монголд ирж, 70 жилийн турш социалист дэглэмтэй байсан орон ямар харагддагийг дэлхий дахинд таниулсан барууны судлаачдын нэг нь Америкийн нэрт газар зүйч, Вашингтоны их сургуулийн профессор, Монголын шинжлэх ухааны академийн хүндэт гишүүн Роберт МакКолл (Robert William McColl) юм. Ингээд түүний гэрэл зургийн дуранд 1992 оны Улаанбаатар хот хэрхэн буусныг толилуулж байна.

Карантин ахин эхэлж бид гэртээ л өдөр хоногоо өнгөрөөхийн хэрээр чөлөөтэй, аз жаргалтай байсан үеэ эргэн дурсаж баясахаас өөр бид юу хийж чадах билээ. Тэр бүх дурсамжийг тань дахин сэргээдэг "Монгол элдэв зураг" цувралын маань шинэ дугаар та бүхэнтэй золгож байна. Хэдэн хором ч гэсэн эх орныхоо гэгээлэг, хөгжөөнт зургуудыг үзэж, карантины үеийн сэтгэл санаагаа баясгаарай.